Doelsturing gaat niet over waterkwaliteit. Doelsturing gaat over vertrouwen en verantwoordelijkheid
Sinds 2010 is er nauwelijks verbetering meer in de kwaliteit van grondwater en oppervlaktewater, vooral als het gaat om nutriënten. De landelijke overheid stelt steeds strengere regels op in het kader van het mestbeleid, maar dit leidt niet tot resultaat in de praktijk. Deels komt dat door een gebrek aan aansluiting van beleid bij praktijk (en vice versa), deels door de verkeerde focus op mest i.p.v. op bodems en gewassen en deels komt dat doordat generiek sturen vanuit Den Haag niet werkt in een land met een grote variatie aan bodems, gewassen en ondernemers.
De nieuwe generieke maatregelen die in de afgelopen jaren zijn genomen gaan (spoiler!) weinig tot geen effect hebben op de waterkwaliteit. Tegelijkertijd worden de maatregelen door boeren als extreem betuttelend ervaren – ook wel bekend als ‘kalenderlandbouw’. Dus je krijgt grote weerstand én je behaalt niet het beoogde effect. Dit is bijzonder frustrerend, zowel voor de beleidsmakers als voor de sector. We zitten namelijk in een negatieve spiraal: geen verbetering betekent nog meer maatregelen, die vervolgens onvoldoende blijken te werken, waarna nog meer maatregelen volgen, enzovoort.
We zullen hier met z’n allen – en met elkaar – uit moeten ontsnappen. Doelsturing is daarvoor een belangrijke route, naast het omvormen van mestbeleid in bodembeleid en naast het opbouwen van sectorale uitvoeringskracht. De gedachte achter doelsturing is dat boeren minder generieke regels opgelegd krijgen uit Den Haag (dus meer ruimte voor vakmanschap, creativiteit en diversiteit aan oplossingen) en zelf sturen op milieudoelen. Dat laatste dienen zij dan op papier en in de praktijk (metingen, monsters e.d.) aan te tonen voor hun bedrijf.
Ik verwacht veel van de keten, met name als het gaat om toeleveranciers en afnemers van boeren. Je kunt dit niet allemaal op het bordje van de boer leggen. Daarom werken we als akkerbouwsector binnen BO Akkerbouw samen met de hele keten (veredeling, teelt, handel, verwerking). Duurzamer telen van gewassen heeft bijv. ook te maken met de rassenkeuze (veredeling) en de vragen van afnemers (markt). Partijen kunnen ook ondersteunen met kennis en bijv. het collectief organiseren van metingen of van inkoop van benodigde apparatuur. Zie als voorbeeld de ondersteuning die Groeikracht Cosun aanbiedt aan akkerbouwers (https://groeikracht.cosun.nl/n-min/).
Ook doelsturing zal in de praktijk geregeld pijn doen met keuzes die een boer zal moeten maken om de doelen te halen. Doelsturing werkt echter alleen als je elkaar (overheid en sector) vertrouwt en als zowel overheden als boeren ook echt verantwoordelijkheid nemen. Als mantra hou ik altijd aan: “samen meten is samen weten is samen handelen”. Dat vraagt nogal wat. Het is namelijk ook wel makkelijk om als sector te klagen over de overheid en om als overheid een stapel regeltjes over de schutting te kieperen bij de sector. We moeten allemaal uit onze schuttersputjes!
Als akkerbouwsector zijn we hier proactief mee aan de slag. We zien namelijk geen andere weg. We liggen midden op zee en moeten als landbouw nu naar de overkant zwemmen.
Auteur: André Hoogendijk, Directeur BO Akkerbouw (https://www.linkedin.com/in/andrehoogendijk/)
