Wie de talrijke verkiezingsdebatten volgt – respect als je dit volhoudt – kan zich niet aan de indruk onttrekken dat Nederland overloopt van tegenstellingen. Rijk versus arm, elite versus volk, theoretisch opgeleid versus praktijk opgeleid, stad versus platteland, democratisch versus ondemocratisch, links versus rechts, natuur versus landbouw. Awel, zo kunnen we nog wel even doorgaan.
Socioloog, filosoof en hoogleraar Jan Willem Duyvendak van de Universiteit van Amsterdam deed onderzoek naar deze zogenaamde kloven. Zijn bevindingen staan haaks op de alom heersende perceptie: mensen dénken dat verschillen groter zijn dan ze in werkelijkheid zijn. In zijn boek ‘Spookkloven’ beschrijft Duyvendak dat de verschillen in Nederland, ook in vergelijking met andere landen, in de loop der tijd eerder zijn afgenomen dan toegenomen.
Dit geldt ook voor de ogenschijnlijke stad – platteland kloof. Sterker: landelijke gebieden scoren beter op maar liefst vijf dimensies: milieu, huisvesting, veiligheid, subjectief welzijn en maatschappelijke betrokkenheid. Op één onderdeel scoren stedelijke gebieden hoger: sociale contacten. Dat mag opvallend genoemd worden omdat nabuurschap nu juist een eigenschap is die het landelijk gebied wordt toegedicht.
Desondanks laten journalisten en politici zich graag gijzelen door het polarisatiespook. Grote woorden en dreigende taal wekken nu eenmaal meer aandacht (en clicks) dan relativering en rustige argumenten.
Wilders gebruikt geen argumenten. Hij doet alleen maar emotie.
Feiten doen er klaarblijkelijk minder toe. Angst en emoties bepalen het beeld. Duyvendak verwijst naar Wilders: ‘Die gebruikt in het migratiedebat helemaal geen argumenten meer. Hij doet alleen maar emotie.’ Tekenend in dit verband was de uitspaak van voormalig minister Faber: ‘Mensen ervaren een asielcrisis.’ Het werpt de vraag op hoe serieus we emoties moeten nemen. Wat moet er gebeuren met perceptie voordat het kennis wordt? Volgens Duyvendak moeten we stoppen ervaringskennis te omarmen als de belangrijkste bron van kennis.
Kennis delen via de vijfde macht
Kennis van wetenschappers en professionals dient kortom zwaarder te wegen. Dit betekent dat ze zich manifester dienen te mengen in het publieke domein. Niet louter via wetenschappelijke publicaties en periodiek overleg met de politiek en instituties, maar door de opkomst van internet bovenal via nieuwe (social) media met een groot bereik onder alle Nederlanders: de vijfde macht.
Richting schept ruimte
Is met het massaal delen van professionele kennis vervolgens alles koek-en-ei? Volgens hoogleraar Paul Scheffer, lid Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050, dient kennis de basis te vormen voor een langtermijnplan voor Nederland. Dan komt migratie opnieuw in beeld, maar dan op basis van kennis met harde cijfers. ‘We kunnen onze ogen niet sluiten voor de enorme impact van migratie op de Nederlandse samenleving. Een evenwichtige toename van de bevolking, 19 tot 20 miljoen inwoners in 2050, draagt het meest bij aan brede welvaart. Sturen op migratie is dus noodzakelijk. Ongewijzigd beleid leidt tot een aanzienlijk hoger inwonerstal in Nederland; een groei die meer problemen oproept dan oplost.’
Figuur 3.3: Een jaarlijks migratieoverschot van 68.200 personen resulteert in 2050 in 19,8 miljoen inwoners. Bij een jaarlijks migratieoverschot van 150.000 personen zal het inwonerstal in Nederland in 2050 22,8 miljoen zijn. Bron: Gematigde groei – rapport van de Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050
Kenniseconomie
Kies dus voor een kenniseconomie, raadt de Staatscommissie aan. De politiek beseft zich dit in toenemende mate. Voor de Nederlandse agro- en foodsector betekent dit niet alleen minder laagbetaalde arbeidsmigranten in kassen en slachthuizen, maar ook minder buitenlands personeel in de fruitteelt en vollegrondstuinbouw. Agrarische ondernemers moeten accelereren door te investeren in artificial intelligence, automatisering en robotisering.
‘Nederland heeft een nieuw verhaal nodig,’ aldus Scheffer. Kijk naar de feiten, overzie de consequenties op lange termijn, vertel het eerlijke verhaal en anticipeer als voedselmaker.
