Ton Hendrickx, geboren en getogen op de Brabantse Wal, een Natura 2000 gebied ten noorden van Antwerpen, heeft haast. ‘De tijd dringt. Het interministeriële beraad om uit de stikstofimpasse te komen bevindt zich in een beslissend stadium. De focus op stikstof geeft een vertekend beeld van hetgeen zich werkelijk afspeelt in de natuur.’ Hendrickx roept de overheid op niet naar boven; de depositie, maar naar onder; de bodem, te kijken. ‘Niet zozeer ammoniak maar vooral verzuurde bodems leiden tot bossterfte.’ Zijn manifest wijst de weg.
Hendrickx is opgeleid als agronoom en kan bogen op tientallen jaren ervaring als bodem- en bemestingsspecialist. Daarnaast is hij waterschapsbestuurder. Hendrickx: ‘Onder de rook van Antwerpen zijn natuurgebieden als Kalmthoutse Heide en de Brabantse Wal de afgelopen vijftig jaar aangetast door verzuring van de bodem. We meten hier zuurgraden in de bodem met pH van 2.6 tot 2.8. De bossterfte is massaal.’
Impact industriële revolutie
Hendrickx vervolgt: ‘De Brabantse Wal is exemplarisch voor een groot gebied in West-Europa waar tussen 1950 en 2000 door de industriële revolutie een enorme zuurdepositie heeft plaats gevonden door zwavel, stikstofoxiden en natuurlijk ook ammoniak. In Nederland pakken we dit aan door boeren uit te kopen. Op de Brabantse Wal zal eind dit jaar de laatste veehouder vertrokken zijn. De bossterfte gaat echter gewoon door. Want het werkelijke probleem, een zwaar verzuurde bodem, los je daar niet mee op.’
‘Verschillende plantensoorten, insecten en paddenstoelen keerden terug. Vogels kregen sterkere botten.’
Hendrickx doet een dringend appel op de overheid en het interministeriële beraad onder leiding van premier Dick Schoof in het bijzonder, te kiezen voor een integrale aanpak. Hendrickx: ‘We draaien aan de verkeerde knoppen. Een eenzijdige focus op stikstof is een veronachtzaming van de complexe interactiviteit waarin bodemprocessen, bodemleven, kringlopen, mineralen en buffers in onze bodem een grote rol spelen. De tegenhanger van zuur is een base. Basen zijn stoffen met een pH meer dan 7. Door traag werkende carbonaten aan de bodem toe te voegen, beter bekend als bekalken, wordt het zuur omgezet in water en stijgt de pH. Het neutraliseren van zure bosgrond met schelpengruis werkt, zo blijkt uit ervaringen in Het Edese Bos. Verschillende plantensoorten, insecten en paddenstoelen keerden terug. Vogels kregen sterkere botten.’
Manifest
In een bondig manifest zet Hendrickx zijn argumentatie kracht bij. ‘Voor Europa geldt maar één ding: de habitat in aangewezen natuurgebieden mag niet verslechteren. Voor zowel flora als fauna is een gezonde bodem de basis. Bij het herstellen van bos en natuur is het terugdringen van de stikstofdepositie een ineffectieve maatregel. Revitalisering van de bodem is relatief eenvoudig mogelijk door de pH-waarde te verhogen. Alleen op deze manier is vooruitgang in Natura 2000 gebieden te boeken om te voldoen aan Europese en nationale wetgeving.’
Stichting AAN TAFEL! geeft informele leiders uit ‘het stille midden’ een stem en gezicht. Mensen, organisaties en bedrijven die wars zijn van polarisatie, minder zichtbaar en uitgesproken zijn in de media, maar wel een inventieve uitweg vinden bij het afwegen van nieuwe dilemma’s op het gebied van landbouw, voedsel en natuur.
